1.0
PENGENALAN
1.0.1
GAGASAN
MALAYSIA
Setelah Tanah Melayu merdeka pada
tanggal 31 Ogos 1957, secara rasminya Tanah Melayu menjadi sebuah negara yang
bakal membangun dengan sendirinya tanpa ada campur tangan lagi dari pihak
British, khususnya. Tanah Melayu yang sudah sedia maklumnya stabil dari segi
ekonominya mampu untuk bertahan dan membangun.
‘Malaya
today as a nation realises that she cannot stand alone and in isolation.
Outside of international politics the national one must be broad-based. Sooner
or later she should have an understanding with Britain and the peoples of
Singapore , Borneo, Brunei and Sarawak. It is premature for me to say now how
this closer understanding can be brought about but is inevitable that we should
look ahead to this objective and think of a plan whereby these territories can
be brought closer together in a political and economic cooperation’.[1]
Kata-kata di atas diucapkan oleh
Perdana Menteri Tanah Melayu yang pertama iaitu, Tunku Abdul Rahman Putra Al-
Haj pada 27 Mei 1961. Kata-kata ini memberi bayangan bahawa wujud satu hasrat
untuk membawa Singapura, Sarawak, Borneo Utara (Sabah) dan Brunei menjadi satu
persekutuan dan menjadi satu negara. Maka muncullah gagasan penubuhan Malaysia.
Sebelum ini, idea yang mirip dengan gagasan Malaysia ini sudah dinyatakan
sebelum Perang Dunia Kedua lagi. Ibrahim Haji Yaacob yang memimpin Kesatuan
Melayu Muda pernah bercita-cita untuk wilayah di kepulauan Melayu dengan konsep
Indonesia Raya atau Melayu Raya.[2]
Malah pada 30 November 1945 dalam Kongres Parti Kebangsaan Melayu Malaya
(PKMM), satu resolusi telah dibangkitkan iaitu “Malaya adalah sebahagian
daripada Indonesia Raya dan Merah Putih (Sang Saka Putih bendera Indonesia)
adalah bendera PKMM.[3]
Selain cadangan parti-parti berhaluan
kiri, pegawai-pegawai British sendiri pernah menyatakan cadangan untuk
penyatuan wilayah Tanah Melayu dan juga Borneo. Pada abad ke-19, Lord Brassey
yang merupakan pengarah Syarikat Borneo Utara mencadangkan supaya kerajaan
British menggabungkan Borneo dan Tanah Melayu untuk membentuk satu tanah
jajahan yang besar. Namun begitu, cadangan ini ditolak oleh pemegang saham
syarikat tersebut pada tahun 1894.[4]
Selain Lord Brassey, Sir Malcom MacDonald juga mencadangkan perkara yang sama. Di Singapura, Singaproe Progressive Party
telah menyatakan idea untuk penyatuan ini pada 1947. Dato’ Onn yang mengetuai
Parti Negara pernah mencadangkan nama ‘Malaysia’ sebagai nama bagi Persekutuan
Tanah Melayu. [5]
Daripada pernyataan di
atas, ternyata bahawa ramai pihak ingin menyatukan Tanah Melayu dengan
Singapura, Sarawak, Borneo Utara dan Brunei. Meskipun terdapat tentangan, Tunku
Abdul Rahman teguh dengan pendirian beliau untuk merealisasikan cita-cita ini.
Di Singapura, People’s Action Party (PAP) yang diketuai oleh seorang peguam bernama
Lee Kuan Yew telah memenangi pilihan raya 1959. Daripada kemenangan ini, Lee
Kuan Yew memfokuskan kepada dua objektif utama iaitu industrialisasi dan
penggabungan dengan Tanah Melayu. [6]
Dengan slogan ‘Kemerdekaan melalui Penggabungan’, Lee Kuan Yew membawa
impiannya untuk disuntik di dalam jiwa rakyat penyokongnya. Ini agak sukar
kerana menurut PAP, Singapura ibarat kepulauan Cina di dalam lautan Islam, di
kelilingi oleh bangsa Indonesia dan Melayu yang sangat mencurigai gerakan parti
berhaluan kiri Cina seperti mereka.
Di Tanah Melayu, penggabungan tidak
disokong oleh UMNO, walaupun Tunku Abdul Rahman menyokongnya. Faktor
kebimbangan penduduk Tanah Melayu adalah ketidakseimbangan kaum, di mana
apabila Singapura bersatu dengan Tanah Melayu. Apabila berlaku
ketidakseimbangan kaum, kemungkinan corak politik akan cenderung kepada
majoriti kaum yang ada iaitu Cina. Cina kemungkinan akan dipengaruhi oleh PAP
yang corak politiknya berhaluan kiri. [7]
Kajian yang dilakukan oleh Noordin
Sopiee menyatakan bahawa ramai pengkaji setuju bahawa faktor utama penubuhan
Malaysia adalah kerana ancaman komunis. Dikhuatiri bahawa PAP akan berpecah dan
akhirnya dikuasai parti komunis. Pada 29 April 1961, kerajaan PAP yang
memerintah telah mengalami kekalahan bagi kawasan Hong Lim yang merupakan
kawasan yang penting. Daripada kekalahan tersebut, sokongan terhadap PAP jelas
berkurangan. Ahli-ahli PAP yang hilang kepercayaan terhadap parti tersebut
berpecah dan membentuk Barisan Sosialis.[8]
Ini membimbangkan Tunku Abdul Rahman. Akan tetapi Perdana Menteri Singapura
Berjaya memujuk beliau dengan alasan bahawa Singapura mungkin akan lebih
merbahaya jika ia berada di luar Malaysia.
Untuk menyelesaikan masalah
ketidakseimbangan kaum, idea menggabungkan Sarawak, Borneo Utara dan Brunei
adalah jalan terbaik. Dengan kemasukan Sarawak, Borneo Utara dan Brunei ke
dalam gagasan Malaysia, kedudukan orang Melayu dari segi kekuatan politik akan
meningkat. [9]
2.0
CABARAN
PENUBUHAN MALAYSIA
2.0.1 Reaksi Brunei
Dalam pembentukan Malaysia, Brunei pada peringkat awalnya
menerima berita tersebut dengan baik. Sultan Brunei ketika itu iaitu Sultan
Omar Ali Saifuddin II sangat teruja dengan berita pembentukan Malaysia.
Dikatakan baginda sudah lama ingin mengadakan hubungan pandangan budaya dan
adat resam yang sama dengan orang Melayu di Tanah Melayu. Begitu juga penduduk
Kuala Lumpur yang menanti-nantikan pertambahan dalam ‘keluarga’ Melayu dengan
adanya orang Melayu Brunei. [10]Disini
jelas bahawa Sultan Omar memang ingin menyertai gagasan Malaysia. Akan tetapi,
penentangan berlaku daripada satu parti iaitu Parti Rakyat Brunei[11]
yang diketuai oleh A.M Azahari[12].
Pada awalnya, A.M Azahari pernah mengatakan,
“Kita hendaklah merasa
yakin bahawa tidak ada udang di sebalik batu di dalam usul itu (Malaysia). Kita
harus diyakinkan bahawa usul-usul itu akan menguntungkan kepentingan negara
wilayah-wilayah Borneo.” [13]
Pendirian A.M Azahari tiba-tiba berubah. Beliau dengan
partinya telah menentang gagasan Malaysia. Tunku Abdul Rahman dikritik dan
didakwa sebagai orang yang bertanggungjawab menjalankan dasar kolonialisme dan
menjadi alat kepada kuasa besar. Beliau tidak berhasrat untuk menyertai
Persekutuan Malaysia kerana Brunei mempunyai kekayaannya. Menurut beliau juga,
menyertai Malaysia akan menyebabkan mereka hilang kuasa dan pengaruh politik ke
atas Brunei. [14]
Parti Rakyat Brunei yang telah memenangi pilihan raya umum di Brunei pada 30
Ogos 1962 dengan memenangi 32 kerusi tanpa bertanding dan memenangi 22 daripada
baki 23 kawasan. Dalam pilihan raya ini, Parti Rakyat Brunei mengalahkan 2 lagi
parti pro-Malaysia iaitu Pertubuhan Nasional Brunei dan Parti Bersatu Brunei. [15]
Dengan kemenangan ini, Parti Rakyat Brunei telah mencabar kuasa autokrasi
sultan, dengan menuntut satu kerajaan yang bertanggungjawab serta kemerdekaan
yang segera sebagai asas kepada penyatuan bersama dengan Borneo Utara dan
Sarawak. Beliau ingin menubuhkan satu negara yang Kalimantan Utara yang
merdeka. [16]
Permintaan ini ditolak oleh
Sultan Omar. Menjelang 24 November, A.M Azahari yang berada di Manila, Filipina
ketika itu telah mengugut, mengatakan bahawa rakyat Brunei akan ‘menentang’
sekiranya British memaksa Brunei untuk menerima penubuhan Malaysia. [17] Pada
7 Disember 1962 pemberontakan telah berlaku dibawah pimpinan A.M Azahari dengan
sokongan tentera komunis, Tentera Nasional Kalimantan Utara. Dalam
pemberontakan ini, Presiden Indonesia ketika itu iaitu Presiden Soekarno juga
turut memberi sokongan moral . Apabila tentera pemberontak tersebut berjaya
menguasai beberapa kawasan penting termasuklah kawasan Syarikat Minyak Shell,
Azahari mengumumkan dirinya sebagai ‘Perdana Menteri’ baru kepada Kerajaan
Revolusi Kalimantan Utara. [18] Pemberontakan
ini berjaya dihentikan dengan bantuan tentera British (Komanwel) dan Gurkha.[19]
Selepas itu, Sultan Omar mengisyhtiharkan darurat di mana Parti Rakyat Brunei
akhirnya dibubarkan. A.M Azahari telah melarikan diri ke Jakarta. Daripada
pemberontakan ini, ia mencetuskan lagi konfrontasi Indonesia terhadap penubuhan
Malaysia.
Pemberontakan berakhir, rundingan Persekutuan Malaysia
masih berjalan. Pada akhir-akhir saat rundingan, Sultan Omar tidak bersetuju
dengan tuntutan Kuala Lumpur terhadap pendapat Brunei daripada hasil minyak. Ini
dibuktikan dengan pernyataan baginda sultan di dalam radio pada 17 Julai.
Baginda mengatakan sebab sebenar Brunei enggan untuk menyertai Malaysia adalah
kerana soal hasil minyak.[20]
Baginda juga tidak gembira terhadap tuntutan persekutuan tersebut keatas perkara
berkenaan dengan soal cukai dan posisi baginda di dalam kalangan pemimpin. Menurut
Mohd Abu Bakar di dalam bukunya Politik Brunei Menjelang Penubuhan Malaysia
(1990), baginda juga beralasan mengatakan bahawa kerajaan Tanah Melayu gagal
mematuhi syarat-syarat perjanjian yang pernah dipersetujui oleh kedua belah
pihak. [21]
Akhirnya, Sultan Omar bertindak untuk tidak menyertai Malaysia.
2.0.2 Reaksi Indonesia
Penubuhan Malaysia yang ditujukan kepada beberapa pihak
telah mendapat pelbagai reaksi. Sudah sedia maklum bahawa Singapura sangat
berminat untuk menyertai penubuhan Malaysia. Akan tetapi, wujud penentangan
daripada negara jiran seperti Indonesia. Negara tersebut memberi reaksi negatif
terhadap idea Tunku Abdul Rahman ini. Semasa berlakunya Revolusi Brunei,
Presiden Soekarno dikatakan memberi sokongan terhadap gerakan yang dilakukan
oleh Parti Rakyat Brunei. Oleh sebab itu, Tunku Abdul Rahman telah mengutuk
Indonesia kerana memberi sokongan kepada pihak pemberontak. [22]
Akan tetapi, Presiden Soekarno menafikan pernyataan ini walaupun beliau mengaku
bahawa ‘Indonesia bersimpati ke atas penduduk Kalimantan Utara di dalam
perjuangan mereka ke arah kemerdekaan’. Setelah itu, Soekarno mendakwa bahawa
Gagasan Malaysia sebenarnya merupakan satu agenda untuk menyekat Indonesia dan
mengaut hasil mentah Borneo untuk kepentingan kerajaan berbentuk imperial.
Parti Komunis Indonesia (PKI) yang menyokong pemerintahan
Presiden Soekarno telah mendakwa Persekutuan Malaysia pada Disember 1961
sebagai satu bentuk ‘neo-kolonialism’ yang dibentuk untuk meluaskan pengaruh
demokrasi dan gerakan patriotik kepada penduduk di 5 kawasan tersebut. [23]
PKI seterusnya mengadakan kempen propaganda yang dipercayai akan menggagalkan
misi penyatuan tersebut. Setelah berlakunya pemberontakan di Brunei, Indonesia
menjadi semakin terbuka mengatakan bantahannya ke atas idea penubuhan Malaysia.
Selepas itu, Soekarno dengan secara rasminya menyatakan sokongan beliau kepada
pemberontak-pemberontak di Brunei. Bersama-sama Azahari di Manila ketika itu,
pegawai-pegawai tertinggi di Jakarta telah berulang-ulang kali mengatakan
bahawa ada 100,000 sukarelawan Indonesia yang bersedia untuk menentang
penubuhan Malaysia di dalam revolusi tersebut.
Tidak lama kemudian, Presiden Soekarno mengumumkan satu
dasar baru iaitu dasar Konfrontasi ke atas Tanah Melayu. [24] Dasar
ini pada peringkat awalnya adalah untuk memutuskan hubungan diplomasi antara
Indonesia dan Tanah Melayu, ugutan menyatakan bahawa ada menghuru-harakan
Borneo oleh ‘sukarelawan-sukarelawan’, serangan ke atas bot-bot nelayan orang
Tanah Melayu di perairan luar negara, dan juga strategi diplomatik yang rumit
dirangka untuk memisahkan Tanah Melayu daripada hubungan antarabangsa. Walaupun
wujud ugutan sebegini, serangan ke atas bot-bot dan juga pencabulan ruang
angkasa Tanah Melayu, kerajaan Persekutuan Tanah Melayu tidak menganggap ini
sebagai satu ancaman yang besar. Ini kerana Tanah Melayu mempunyai perjanjian
pertahanan dengan Britain dan Tanah Melayu mampu menghubungi bantuan tentera
Komanwel untuk sokongan. [25]
Berkenaan dengan ugutan ke atas ancaman ekonomi tidak berjaya kerana ini akan
melumpuhkan ekonomi Indonesia dan juga Tanah Melayu.
Salah satu usaha diplomatik untuk menentang penubuhan
Malaysia berlaku di Persidangan Perpaduan Afro-Asia (Afro-Asian Solidarity
Conference) di Tanganyika, Afrika Timur pada Ferbruari 1963. Persidangan
tersebut dikatakan dipengaruhi oleh pihak yang pro-komunis. [26]
Ini menyebabkan usul penyatuan Tanah Melayu dan Singapura tidak dibicarakan di
persidangan tersebut. Di pihak lain pula, usul berkenaan dengan kerajaan
bayangan A.M Azahari iaitu Kalimantan Utara disidangkan. Dua resolusi
anti-Malaysia telah diluluskan tanpa perbahasan, memberi laluan kepada
sisa-sisa komunis Cina dan propaganda-propaganda yang hendak disampaikan oleh
Indonesia.
Setelah
Malaysia berjaya ditubuhkan pada 16 September 1963, Indonesia sekali lagi
menyatakan rasa tidak puas hatinya kepada perkara tersebut. Hal ini kerana,
jelas hasrat Presiden Soekarno untuk meluaskan Indonesia dengan menyatukan
Sarawak dan Sabah telah gagal. Dengan ini, Indonesia menjalankan kempen
‘Ganyang Malaysia’ dan melakukan gerakan secara radikal dengan menyerang
sempadan di Sarawak dan Sabah melalui
laluan di Kalimantan. [27]Serangan
seperti pengeboman dan serangan pengganas dilakukan oleh
pengkhianat-pengkhianat yang menyelusup masuk secara senyap-senyap ke dalam
Malaysia.
[1] Petikan ucapan Tunku Abdul Rahman di Singapura semasa Foreign
Correspondents’ Association of South-East Asia. Gullick, J.M. , Malaysia (New York: Frederick A.
Praeger, Publishers, 1969) hlm 173
[2] Kassim Thukiman, Malaysia
Perspektif Sejarah Dan Politik (Johor Darul Ta’zim: Universiti Teknologi
Malaysia, 2002) hlm 173
[3] Ismail Bin Said, Sejarah
Malaysia Moden (1945-1969) (Selangor Darul Ehsan: Penerbitan Multimedia
Sdn. Bhd. , 2012) hlm 92
[4] Milne, R.S. dan Mauzy, Diane K. , Politik Dan Kerajaan di Malaysia (Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka, 1982) hlm 71-72
[5] Ismail Bin Said, Sejarah
Malaysia Moden (1945-1969) (Selangor Darul Ehsan: Penerbitan Multimedia
Sdn. Bhd. , 2012) hlm 92
[6] Tregonning, K.G. , Malaysia (Canberra:
F. W. Cheshire Pty. Ltd. , 1964) hlm 39
[7] Milne, R.S. dan Mauzy, Diane K. , Politik Dan Kerajaan di Malaysia (Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka, 1982) hlm 72
[8] Milne, R.S. dan Mauzy, Diane K. , Politik Dan Kerajaan di Malaysia (Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka, 1982) hlm 72
[9] Ismail Bin Said, Sejarah
Malaysia Moden (1945-1969) (Selangor Darul Ehsan: Penerbitan Multimedia
Sdn. Bhd. , 2012) hlm 94
[10] Turnbull, C. Mary, A History
of Malaysia, Singapore and Brunei (Sydney: Allen & Unwin Australia Pty
Ltd, 1989) hlm 255
[11] Parti Rakyat Brunei ditubuhkan pada 22 Januari 1956 dan dipimpin
oleh A.M Azahari sehingga pembubarannya
[12] Sheikh A.M Azahari dikatakan seorang anti-kolonial dan beliau
sangat memusuhi pihak British. Beliau pernah terlibat dengan peperangan ke atas
pihak Belanda di Indonesia bersama-sama orang Indonesia di penghujung Perang
Dunia ke- 2. Edmonds, I.G. , The New
Malaysia (New York: The Bobbs-Merrill Company, Inc, 1973) hlm 94
[13] Kassim Thukiman, Malaysia:
Perspektif, Sejarah dan Politik (Johor Darul Ta’zim: Universiti Teknologi
Malaysia, 2002) hlm 176
[14] Mohamed Noordin Sopiee, From
Malayan Union To Singapore Separation – Political Unification In The Malaysia
Region 1945- 65 (Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya Sdn. Bhd. , 1974)
hlm 172
[15] Mohamed Noordin Sopiee, From Malayan Union To
Singapore Separation – Political Unification In The Malaysia Region 1945- 65
(Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya Sdn. Bhd. , 1974) hlm 173
[16] Bastin, John dan Winks, Robin W. , Malaysia Selected Historical Readings (London: Oxford University
Press, 1966) hlm 423
[17] Mohamed Noordin Sopiee, From
Malayan Union To Singapore Separation – Political Unification In The Malaysia
Region 1945- 65 (Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya Sdn. Bhd. , 1974)
hlm 175
[18] Edmonds, I.G. , The New
Malaysia (New York: The Bobbs-Merrill Company, Inc. , 1973) hlm 94
[19] Turnbull, C. Mary, A History
of Malaysia, Singapore and Brunei (Sydney: Allen & Unwin Australia Pty
Ltd, 1989) hlm 256
[20] Mohamed Noordin Sopiee, From
Malayan Union To Singapore Separation – Political Unification In The Malaysia
Region 1945- 65 (Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya Sdn. Bhd. , 1974)
hlm 180
[21] Kassim Thukiman, Malaysia:
Perspektif, Sejarah dan Politik (Johor Darul Ta’zim: Universiti Teknologi
Malaysia, 2002) hlm 177
[22] Edmonds, I.G. , The New
Malaysia (New York: The Bobbs-Merrill Company, Inc. , 1973) hlm 95
[23] Means, Gordon P. , Malaysian
Politics (London: Hodder And Stoughton Limited. , 1976) hlm 314
[24] Di dalam sesetengah buku mengatakan dasar ini diumumkan oleh oleh
Perdana Menteri Indonesia iaitu Dr Subandrio.
[25] Andaya, Barbara Watson dan Andaya, Leonard Y. , A History of Malaysia Second Edition (Hampshire:
Palgrave Publishers Ltd, 2001) hlm 286
[26] Means, Gordon P. , Malaysian
Politics (London: Hodder And Stoughton Limited. , 1976) hlm 314
[27] Andaya, Barbara Watson dan Andaya, Leonard Y. , A History of Malaysia Second Edition (Hampshire:
Palgrave Publishers Ltd, 2001) hlm 287
No comments:
Post a Comment